BİR GÜN TEK BAŞINA/ Vedat Türkali

YORUM

Eserin oluşumu, Türkiye'nin 1960 döneminde gerçekleşen olaylarda insanların birbirleriyle tutunma çabasını, aşk, dostluk, aile bağlarına değinerek döneme farklı bir kalemle tanık oluyoruz.

Yazarın kalemiyle tanıştığım ilk eser. Kitaba başlamadan önce az çok hem yazar hem de eser hakkında araştırma yaparak başlamıştım. 

Genel anlamda beklentimi karşılayan bir eser olmasına rağmen tabi ki de sevmediğim kısımlar olmadı değil. Mesela siyasi bilgim çok fazla olmadığından mı bana öyle geldi bilmiyorum ama o bölümler oldukça üstü kapalı, geçiştirilmiş gibi geldi. Diğer bir mesele de karakterler. Özellikle Kenan karakteri. 

Eski bir devrimcidir Kenan, bir olayda yakalanarak, sorgu esnasında gördüğü şiddet üzerine bu yoldan fiilen ayrılmış, peşinden evlenmiş ve bir çocuk sahibi olmuştur. Düzenli, topluma uygun bir yaşam gibi gösterilen aslında iç yüzünün bambaşka olduğu bir karakter profili yaratmış. Böyle bir profil yoktan var olmadı tabi, gerçeklikten kopulmamış bu yüzden de rahatsız edici bir karakter ya aslında. Diyeceğim çok ama okuyacaklar için çok girmeyeceğim içeriğine lakin son bir şey söylemek istiyorum, yazar keşke bu karakteri bu kadar gizlemeseydi.

Karakterlerle aslında iç içeyiz, olaylar esnasında hem iç seslerini hem olay akışını aynı anda takip edebiliyoruz. Bunu belli bir yerden sonra kafa karıştırıcı hale getirdiğini söyleyebilirim. Ya da benim karakterlere sinirimin bozulmasından kaynaklı da gelişmiş olabilir. 

Uzun bir roman ve bende uzun bir yolculukla bitirebildim. Genel anlamda sevdiğim bir eser oldu. Kalem ve üsluba benim dememe gerek bile yok 97 yıllık bir ömür de birçok eser ortaya çıkarmış. Her alanda kalemini de konuşturan bir sanatçımız.

Söylemek için söyleyeyim madem, tavsiye edeceğim bir eser; Bir Gün Tek Başına.

KUYUCAKLI YUSUF/ Sabahattin Ali

 ARKA KAPAK

“Sabahattin Ali Kuyucaklı Yusuf ’ta bir Anadolu kasabasını, bütün insani ve sosyal gerçekliğiyle verir: Soylu insanlarıyla, bayağı insanlarıyla; sevgilerle, nefretlerle; umutla umutsuzlukla… (…) Okuduğum Türk romanları içinde ayrıntıların en mükemmel, en ustaca kullanıldığı romanlardan biri. O pek önemsizmiş gibi görünen küçük küçük ayrıntılar romana tam bir somutluk kazandırıyor; romandaki dünya, çerçevesini kırıp dışarıya fırlıyor, sizin dünyanıza karışıyor.” –Fethi Naci Nazilli’de başlayan ve Edremit’e taşınan bu hüzünlü roman, bir “tabiat insanı” olarak Yusuf’un kasaba eşrafı ve halk arasında giderek sertleşen güç gösterileri içinde temiz kalma, aşkını koruma, aslında var olma savaşını anlatıyor.

ALINTI

".. Sonra insan ancak her hususuna akıl erdirebildiği şeyleri söylemeliydi; halbuki Yusuf birçok şeylerin niçin yapıldığını ve nasıl yapılabildiğini hala anlamıyor, bunları belki ömrünün sonuna kadar da anlayamayacağını müphem bir şekilde hissediyordu."

"Hayatta hiçbir şey ona kıymetli görünmemiş, peşinden koşmak, erişmek, sahip olmak arzusunu vermemişti. Etrafına daima bir yabancı gözüyle bakmış, hiçbir yere bağlanmak arzusu duymamış, bu yalnızlığının gururu içinde memnun olmaya çalışmıştı. Şimdi ilk defa bir şey istiyor, hem de korkunç bir şiddetle istiyordu. Fakat niçin bu istek bir imkansızlıkla beraber gelmişti?"

"Bu buruşuk yüzlü ve her sene budanmaktan şeklini kaybetmiş eğri büğrü ağaçlar, uzun bir hikayeyi anlatan garip şekilli harfler gibiydi ve herhalde Yusuf bunların dilinden anlıyordu."

YORUM 

Sabahattin Ali' nin ilk eseri olan Kuyucaklı Yusuf 'un ortaya çıkmasının hikayesi aslında gerçek yaşamın izlerini taşıyor. Yazarın ceza evinde kaldığı dönemde tanıştığı Yusuf'un hayatını dinleyerek ortaya çıkardığı bir kasaba romanı.

Köy ve kasabalarda yaşanan dramları, köylü ve devlet yöneticilerini, yoksullar ile kasabalı zenginler arasındaki güç ve erk çatışmalarını da bizlere göstermeye çalışıyor. Yöneticilerin, ağaların,  zenginlerin, sermaye ve güç sahiplerinin halkı ezen, küçük düşüren hatta bir hiç sayan davranışlarını, yazarın üslubu ile kasaba hayatını, kasaba halkı ve kaymakam çatışmalarının nasıl gerçekleştiğini bizlere sunuyor.

Yusuf'un hikayesinin acılığı su götürmez bir gerçek küçük yaşta şahit olduğu olay karakterini oluşturmasında büyük bir role sahip. Kendi içinde yaşayan, topluma adapte olmayan, huzurunu insanlarda değil de doğada bulan birisi. Yeri geldiğinde kendini belli etmekten de kaçınmadığını söylemek gerek. Zamanı geldiğinde kendi kafasında oluşturduğu düzende eğer yanlışlıklar varsa ona göre hareket eden bir karaktere sahip. Kasaba halkı tarafından da hem saygı hem de korku duyulduğunu da söylemeliyim. Kendi halinde yaşam sürdürürken hiç ummadığı bir aşka yenik düşer. Tabi ki de bu olay da sorunsuz olmaz. 

Oldukça akıcı bir şekilde okunan bu eser dönemin özelliklerini oldukça yansıttığı su götürmez bir gerçek. Aslında biraz araştırma yapıldığında eserin içinde Türk toplumu için birçok ilklere şahitlik ettiğini söyleyebiliriz. 

Yusuf'un hikayesi aslında bir nevi ama neden bilmiyorum ama kadın karakterlerin yaşadıkları beni daha çok etkiledi.  

Severek okuduğum bir Ali eseri daha. Gerçi okumayan var mı bilemiyorum ama eğer varsa bekletmeden bir göz atmanızı tavsiye ederim. 

KÖRLEŞME/ Elias Cannetti

ARKA KAPAK

Dünya edebiyatının başyapıtlarından biri olduğu tartışmasız kabul edilen Körleşme, Almanya’da edebiyatın, politikanın kirli gölgeleri altında yitip gitmeye yüz tuttuğu bir dönemde yazılmıştır. Ancak, Elias Canetti kurguladığı zaman ve mekan, kullandığı dil ve üslup, karakterlerindeki soyutlamanın isabetliliği ve bunları aktarmadaki başarısı sayesinde sınırları aşmış, evrenselliğin en üst boyutlarına ulaşmıştır.

Çoktandır kendi fildişi kulesine çekilmiş bir aydının trajedisinde cisimleşen Körleşme, insanoğlunun kendi eliyle kurduğu, sonra da kendisine yabancılaşmış, düşman kesilmiş bulduğu dış çevreyi, son derece özgün bir biçimde ve en uçta sayılabilecek araçlarla tasvir etmeyi başarıyor.

İnsanın gerçeklik karşısında ne ölçüde körleşebileceğini, her dönemde ve her toplumda rastlanabilen “aymaz” aydın karakterinde ustalıkla yansıtan Canetti, düşünce ile gerçeklik arasındaki kopuşun hikayesini anlatırken yarattığı dehşet atmosferiyle okuru derinden sarsıyor.

ALINTI

"İnsan kör geçer yaşam yollarından. Çevremizde bulunan korkunç yoksulluğun ne kadar azını görüyoruz aslında!"

"İster her şeye sahip olmayı dileyin, ister hiçbir şey istemeyin, siz de, ne denli küçük olursa olsun bir iyi niyet belirtisinin değerini bilin."

"Gelecek; kendini nasıl atabilirdi acaba geleceğe? ... Dünya üzerindeki tüm mutsuzluklar, yeterince gelecekte yaşayamamaktan kaynaklanıyordu... Yapılması gereken, içinde yaşanılan zamanı geçip gitmeye bırakmak... Tüm acıların suçu, şimdiki zamanın sırtındaydı."

"Yapıyorlar, ama ne yaptıklarının bilincinde değiller, birtakım alışkanlıklar edinmişler, ama bunun nedenini bilmiyorlar; ömürleri boyunca dolaşıp durdukları halde yollarını bulamıyorlar: Kitleden ayrılamayan, koyun gibi onun peşinde gidenler için doğaldır bunların tümü."

YORUM

"Tek bir tutkusu vardı: Tüm yaşamı boyunca ; gerçekte ne ise , o olarak kalmak; kendi kişiliğini salt bir ay ya da bir yıl süreyle değil , ömrünün sonuna dek yitirmemek."

Eser üç bölüme ayrılmış: Dünyasız Bir Kafa, Kafasız Bir Dünya ve Kafadaki Dünya.

Başlıkların seçimi bölüm içeriklerine nokta atışı yapılmış. İlk bölümde ana karakterimiz Prof. Kien 'in yaşam şekline, bakış hayatına kısacası karakterimizi tanıma bölümü diyebilirim. 

 Prof. Kien’in en büyük korkuları kitaplarının yanması, yanlış insanların eline geçmesi  ve kendisinin körlük yaşayıp bir daha kitaplarla ilişki kuramamasıdır. Burada bahsedilen körlük bir bireyin değil bir aydının yaşadığı körlük noktasında değerlendirilmesine yönlendiriyor aslında. Gerçi Prof. Kien gerçekten körleştiğini de görebiliyoruz ama siz okuyunca nasıl bir körleşme olduğunu fark etmenizde fayda var.

Diğer bölümler ilk bölümde işlenilen kurguların gidişatıyla alakalı olduğu için o bölümlerin içeriğine girmeden kitap hakkında neler düşündüğümü, beni nasıl ve neden zorladığına geçmek istiyorum.

Eser başlangıcı o kadar güzel başladı ki dedim evet yine harika bir esere başladım, bu sefer de beklentim karşılanacak, bana yeni bir bakış açısı kazandıracak düşüncelerle baya keyifli bir okuma yapıyordum ta ki karakterlerin o dağın görünmeyen yüzünü görene kadar.. 

Bir eserde hiçbir karakterle empati kuramadım. Ki bu benim için inanılmaz kötü bir olay. Beyza diyorum böyle böyle olabilir ama düşünceleri, davranışları o kadar sinir bozucu ki kendi hayatımda öyle insanların olduğunu varsaydığımda delirecek gibi oluyorum.. Tüm karakterlerin kendine özgü kötü tarafları var ama hepsi birbirinin kopyası gibi bir yandan. Birisinin başına kötü bir olay geldiğinde hak etti diye düşünmeden edemiyorsunuz.  Tencere yuvarlanmış kapağını bulmuş misali tüm karakterler birbirlerini tamamlıyor. Daha doğrusu, emelleri doğrultusunda istediklerini elde etmek için kapasitelerine göre, kendilerince en doğru şeyleri yapan insanlar bunlar ve yaptıkları kötü geliyor.

Kısacası karakterlere ısınamadığım için beni oldukça yıpratan bir okuma yaşatan bir eserdi. Gerçekten bu kadar kitap okumayı sevmeme rağmen hiç bu kadar okumakta zorlandığımı hatırlamıyorum.

Kitaplara bu kadar sabırlı olmam benim için aslında hayatta gösterebildiğim sabrı arttırıyor. Mesela yukarıda dediğim gibi böyle tipte olan insanları hayatıma dahil etmeden sürdürüp gidiyorum ama onların varlığını ben ne kadar inkar etsem var oldukları gerçeğini değiştirmiyor.  İnsanların kendi küçük dünyalarının dışına çıkamayıp sadece çıkarlarını gözeterek yaşamalarının korkunçluğunu gözler önüne sererek, açığa çıkan egoları, özgüvensizlikleri, aşağılık kompleksleri, kendini beğenmişlikleri.. Ve bütün bunların yarattığı sağlıksız zihinler..

Böyle bir deneyim yaşadığım için mutluyum bir yandan ama gerçekten tek başıma bir okuma yaparak devam etseydim galiba içimi dökemediğim için çıldırırdım :) Birlikte okuma yapacağınız biriyle başlamanızı tavsiye ederim..

KÜÇÜK AĞAÇ'IN EĞİTİMİ/ Forrest Carter

 ARKA KAPAK

Sevgiyi, duyarlılığı, dürüstlüğü, samimiyeti Kızılderili mantığıyla işleyen muhteşem bir kitap...

Egemenlik ve güç tutkusu peşinde koşan Beyaz Adam'ın acımasızca yok ettiği Çeroki'lere ithaf edilen bu kitap, insanı 'umursayan', acılarını 'paylaşan', yaşamın bütünselliğini 'savunan' bir kültürün mesajı... Evrensel dostluk ve barışın hikâyesi... İnsani duyarlılığın görkemli direnişi... Yüzeysel ve mekanik ilişkilerin hâkim olduğu günümüzde, yitirilen değerlere saygı duruşunda bulunma denemesi... Heidi, Küçük Prens, Şeker Portakalı ya da Martı'daki samimiyeti, dürüstlüğü özleyenler; coşmak, sevmek, özgür olmak, hüzünlenmek, doya doya ağlamak isteyenler için... En çok da kitle iletişim araçlarının kölesi olanlar, yaratıcılığı körelten eğitimi sorgulamak isteyenler için...

ALINTI

Büyükbaba dedi ki verdiğin bir şeyi nasıl yaptığını ona anlatmak, yalnızca "bir şey" vermekten daha iyiymiş. Dedi ki, "Bir adama kendi başına yapmasını öğretirsen, o zaman adam iyi olur. Oysa yalnızca bir şey verip hiçbir şey öğretmezsen, o zaman adama geri kalan yaşamı boyunca, sürekli veriyor olursun." Büyükbaba dedi ki, "O adama yanlış hizmet yapmış olursun, çünkü sana bağımlı olursa, o zaman onun kişiliğini alır ve çalarsın."

"Yaşlandığın ve sevdiklerini hatırladığın zaman yalnızca iyi hatırlarsın. Kötüyü hatırlamazsın hiçbir zaman ki bu da kötünün hiçbir şeye değmediğini kanıtlar."

"Onlara göre sevgi ve anlayış aynı şeydi. Büyükanne, anlamadığı bir şeyi sevemeyeceğini söyledi. İnsanları ve Tanrı'yı anlamazsan ne insanları ne Tanrı'yı sevebilirdin."

YORUM

"Yaşam içinde öğrenmek zorundasın."

Arka kapak yazısını okuduktan sonra hemen okumalıyım demiştim ve iyi ki okumuşum dediğim bir kitap oldu.  2021'in güzel kitaplarındandı.

Kısaca konusundan bahsedecek olursam, bir Çeroki Kızılderili'si olan Küçük Ağaç’ın annesini ve babasını kaybetmesinden sonra büyükannesi, büyükbabası ile hayata yeni bir başlangıç yaptığını söyleyebiliriz. Günlük tadında Küçük Ağaç'ın kazandığı, öğrendiği deneyimleri biz okuyucular da deneyimliyoruz.

Peki nasıl bir deneyim bu? Yazar aslında bir olayı simgesel olarak ele alıyor, beyaz adam, yasalar, politika, edebiyat, sömürge ve daha birçok konuyu olaya ilişkin örnekler üzerinden Küçük Ağaç'a büyükannesi ve büyükbabası tarafından tarif ediliyor.

Geçmişini bilmeden geleceğe yön veremezsin diyor büyükbabası, Çeroki Kızılderili'ler hakkında bu kitabı okumadan önce hiç duymamıştım bile açıkçası. Yazarın kendine üslubuyla, okuyucuyu bir çocuk gibi eğiterek bilgiler veriyor. Siz bir Küçük Ağaçsınız.

 ABD 'de yaşayan bir yerli kabile olan Çerokilerin acı hayatlarından geriye kalmış yerli bir aile, hayata tutunma çabaları, hayattan koparılmaya çalışılmaları ve aradaki insan üstü  mücadelenin hikayesini öğrendikten sonra gerçekten üzülmemek elde değil. Özellikle son bölümler..

Zaman ayırdığım her saniyeye değen bir eserdi.

Kesinlikle tavsiye ediyorum.

ELEŞTİREL OKUMA/ Emin Özdemir

 ARKA KAPAK

"Okuryazarlık"tan "Okur"luğa...

Hemen çoğumuz, okula başlayışımızdan kısa bir süre sonra, harfleri birbiriyle çatarak anlam çıkarma, başka bir deyişle okuryazarlık becerisini kazanırız. Ancak yaşamın akışı içinde bu beceriyi sürekli kullanma gereğini duymayız. Bu yüzden çoğumuz "okur" değil "okuryazar" sayılırız.

Peki, okuryazarlıktan okurluğa nasıl geçebiliriz? İşte elinizdeki kitap böyle bir amaçla, okuryazarlıktan okurluğa giden yolu gösterme amacıyla hazırlanmıştır.

Okuyacağımız metinle sağlıklı bir iletişime nasıl girebiliriz? Okur olarak sorumluluklarımız nelerdir? Okurken neleri, nasıl göz önünde bulunduracağız? Bunlar ve bunlara benzer soruların kılavuzluğunda "eleştirel ve yaratıcı okuma"nın gerektirdiği donanım, Emin Özdemir'in bu kitabında, örneklere bağlı olarak bütün yönleriyle gösterilmiştir.

ALINTI

"..okumasını bilen ama hiç okumayan biri ile okumasını bilmediği için okumayan biri arasında bir fark yoktur."

"..Dünya kurmaca ise, bunu edebiyat kitaplarından öğrendim; dünya gerçeklik ise bilim kitaplarından... Dünyanın us olduğunu felsefe okuyarak, imgelem olduğunu şiir okuyarak öğrendim. Dünyanın bellek olduğunu bana öğreten de tarihtir."

"Öğrenim insan kişiliğini bütünler, ama öğrenimin kendisi de kişiliğin deneyleriyle bütünlenir, çünkü insan yaradılışındaki yetiler, öğrenimle budanması gereken yaban bitkiler gibidir."

YORUM

"Çağdaş insan okuyan, okudukları üzerinde düşünen, kendini sürekli yenileyendir."

Okuryazarlıktan okurluğa giden yolu gösterme amacıyla yazılan, eleştirel okuma eseri Emin Özdemir'in üslubuyla bilgilendirici bir yolculuğa çıkıyoruz.

5 bölümden oluşan Eleştirel Okuma, içerisinde önemli isimlerden alıntılar, örnek yazılar ile birlikte Emin Özdemir'in verdiği kaliteli okumalar nasıl yapacağımızı, bilinçli okumak ve yazım türler hakkında verdiği bilgilerle keyifli ve bilinçli bir okuma yaşıyoruz.

1.Okumanın işlevi

2.Okumanın iletişimsel boyutları

3.Öğretici metinleri okuma

4.Yazınsal nitelikli metinleri okuma

5.Şiirleri okuma

Her bölümün sonunda uygulama soruları mevcut. Bu sorular açıkçası kendimizi test edebilmemiz için oldukça yararlı. Aslında eğitim kitabı olarak da kullanılabilir. Yazarın önceden üslubuna hakim olduğum için açıkçası hiç akademik dil gibi gelmedi. 

Gerçekten faydalı bir eser olduğunu dile getirebilirim. Sizi sıkmadan, bilinçli bir okuyucu olmanın yollarını ve bu getirileri yaşamda ne kadar kıymetli ve önemli olduğunu gösteren bir yapıt.

KOMÜNİST MANİFESTO/ Karl Marx- Friedrich Engels

 ARKA KAPAK

Karl Marx ve Friedrich Engels'in, Komünistler Birliği'nin programı olarak kaleme aldıkları Komünist Manifesto, 1848 Şubat'ında, tüm Avrupa'nın devrimci ayaklanmalarla çalkalandığı bir dönemde, Londra'nın gösterişsiz bir basımevinde basıldı. Bilimsel sosyalizmin kitlesel siyaset sahnesine çıkışının ilk ciddi işareti olan Manifesto, yayınlandığı günden bu yana en çok okunan ve en çok tartışılan toplumsal ve siyasal metinlerden biri olmakla kalmadı, daha sonraki sosyalist ve komünist partilerin programlarının temelini oluşturdu, dünyanın değişmesinde ve milyonlarca insanın yaşamında belirleyici bir rol oynadı. Modern çağda başka hiçbir siyasal hareket, döneminin toplumsal, ekonomik ve sınıfsal koşullarını kavrayışındaki derinlik, çözümleyişindeki gözüpeklik ve üslubunun gücü bakımından, Manifesto'yla kıyaslanabilecek bir metin ortaya çıkaramadı.

Bugün Marxçı hareketin temel belgesi ve devrimci bir klasik sayılan Komünist Manifesto'yu, Marx ve Engels'in daha sonraki basımlara yazdıkları önsözler eşliğinde, Celâl Üster ve Nur Deriş'in 1978'de yaptıkları çevirinin gözden geçirilmiş basımıyla ve Manifesto'nun Türkiye ve Türkçedeki serüvenine ışık tutan bir önsözle sunuyoruz.

ALINTI

"İnsanın insan tarafından sömürülmesi ortadan kaldırıldığı ölçüde, bir ulusun başka bir ulus tarafından sömürülmesi de ortadan kaldırılmış olacaktır."

"Hiç kuşku yok ki, her ülkenin proletaryası her şeyden önce kendi burjuvazisiyle hesaplaşmak zorundadır."

"Marx'ın iki büyük keşifte bulunduğunu söyledi. Bunlardan biri, insanlık tarihinin gelişme yasası, öbürü ise kapitalist üretim tarzının ve bu üretim tarzının yarattığı burjuva toplumunun işleyiş yasasıydı."

YORUM

"Şimdiye kadar filozoflar yalnızca dünyayı çeşitli biçimlerde açıklamakla yetinmişlerdir; oysa asıl sorun, dünyayı değiştirmektir."

Eser hakkında düşünceden ziyade basım ve içerik hakkında bir yorum olacak.

Başlangıçta Karl Marx ve Friedrich Engels hakkında biyografi kısmından sonra, Komünist Manifestonun başlangıcından neredeyse günümüze kadar geldiği sürecin, çevirmeler, baskılamalar vs onun hakkında bir bölüm mevcut. 

40 sayfadan sonra asıl belgelere, Komünist Manifesto bölümüne geliyoruz. Belge içeriği dört bölümden oluşuyor;  

I. Burjuvalar ve Proleterler

II. Proleterler ve Komünistler

III. Sosyalist ve Komünist Literatür

IV. Komünistlerin Günümüzdeki Çeşitli Muhalefet Partileri Karşısındaki Tutumu

Daha sonraki bölümümüz başlangıçta yer verilen basım, çevirilerin hikaye bölümünde de bahsedilen diğer çevirilerde verilen önsözlere yer verilmiş.

Hiçbir bilgisi, ilgisi olmayanlar için, kolay bir başlangıç olacak nitelikte olduğunu söyleyebilirim. Çünkü genel olarak sürecin nasıl başladığı, nasıl devam ettiği, nasıl bittiği hakkında yüzeysel bilgiler içeriyor. Zaten ilginizi çekiyorsa araştırma ilginizi arttıracak niteliği de sahip.